Jongleurs zijn in staat een groot aantal ballen in de lucht te houden. Deze circusact vraagt om de opperste concentratie; als één bal valt, vallen ze allemaal. Het lijkt erop dat deze concentratie niet alleen vereist is voor succesvolle circusacts, maar tegenwoordig ook noodzakelijk is om een gezin groot te brengen in een moderne samenleving als de Nederlandse.
De Nederlandse overheid heeft vastgesteld dat onze bevolking steeds meer wordt uitgedaagd om een hoeveelheid verschillende ballen in de lucht te houden Hiermee wordt met name gedoeld op het combineren van verschillende taken zoals werken, leren en zorgen voor vrienden en/of familie. Hoewel de combinatie van verschillende taken verrijkend kan zijn, is té veel ballen in de lucht houden lastig.
Uit nieuwe cijfers blijkt dat een op de vijf werknemers van 31 tot 45 jaar zich regelmatig opgejaagd voelt, met ernstige gezondheidsklachten en langdurig verzuim tot gevolg. Op 29 mei 2015 heeft de Nederlandse overheid de Sociaal-Economische Raad (SER), een onafhankelijke organisatie die onderzoek doet naar verschillende sociaaleconomische vraagstukken in Nederland, gevraagd een onderzoek te starten naar deze dringende kwestie. De SER bracht op 31 oktober dit jaar zijn advies Een werkende combinatie uit, waarin zij adviseert over hoe de combinatie van werken, leren en zorgen in de toekomst kan worden gecombineerd.
Analyse
Oplossingen
In het rapport onderscheidt de SER vier levensfasen met een aantal specifieke kenmerken: jongvolwassenheid (20-30 jaar), de gezinsfase (31-45 jaar), de mid-careerfase (46-60 jaar) en de actieve seniorenfase (61-67 jaar).
Burgers die verschillende werk-, leer- en zorgtaken combineren, worden door de SER ‘taakcombineerders’ genoemd. De meeste jongvolwassenen besteden relatief weinig tijd aan het combineren van taken, maar die hoeveelheid tijd neemt snel toe wanneer ze vanaf hun dertigste een gezin gaan stichten.
Tijdens deze gezinsfase zorgt 77% van de werkende mannen en 84% van de werkende vrouwen voor kinderen. De 56 en 50 uur die mannen en vrouwen respectievelijk aan het combineren van taken besteden, laat weinig ruimte over voor scholing en persoonlijke ontwikkeling.
In de mid-careerfase wordt mantelzorg toegevoegd aan het takenpakket van onze werknemers. In deze fase houdt een op de zeven mannen en een op de drie vrouwen zich bezig met mantelzorg. De hoeveelheid tijd die overblijft voor leren, neemt verder af. Sommigen zetten een nieuwe carrièrestap, anderen raken hun baan kwijt. Deze veranderingen gaan door in de seniorenfase, waarin de hoeveelheid tijd die aan het combineren van taken wordt besteed weer afneemt.
De gegevens in het rapport geven reden tot zorg. De tijdsdruk die wordt ervaren door mensen in alle levensfasen die verschillende taken proberen te combineren, leiden vaak tot gevoelens van ontevredenheid, lichamelijke en geestelijke gezondheidsklachten, het afbreken van opleidingen en een gevoel van een verminderde kwaliteit van leven. De helft van de moeders met jonge kinderen geeft aan dat het combineren van werk en zorg hen zwaar valt, en 27% van hen ervaart een gebrek aan evenwicht (tegen 33% die het als een verrijking ervaart).
De SER noemt een paar factoren die, in enige combinatie, verlichting zouden kunnen bieden: tijd, financiële middelen, informele steun, gezondheid en persoonlijke veerkracht. Cijfers tonen aan dat hoogopgeleiden vaak betere toegang tot deze factoren hebben. Mensen met een lagere opleiding en een niet-westerse achtergrond daarentegen, hebben vaak minder autonomie in hun werk, minder financiële middelen en een minder goede gezondheid.
Oplossingen
Belang voor de BvLF
De overheid, sociale partners, vakbonden en de markt kunnen allemaal een bijdrage leveren aan de ondersteuning van taakcombinerende werknemers. De SER stelt vast dat bestaand beleid en structuren om het leven van taakcombineerders te verlichten, nog veelal gericht zijn op traditionele werknemers. Er zijn zowel culturele als beleidsmatige veranderingen nodig om rekening te houden met verschillende arbeidspatronen en om een ijkpunt te bieden voor de verschillende fasen in de levenscyclus met elk verschillende behoeften om werken, leren en zorgen duurzaam op elkaar af te stemmen.
De SER adviseert daarom op een aantal gebieden toekomstgericht beleid te ontwikkelen. Sommige kwesties kunnen en moeten onmiddellijk aangepakt worden, zoals het slimmer indelen van tijd en het beter afstemmen van schooltijden en naschoolse opvang op werktijden van ouders, zoals eerder dit jaar in een andere SER-publicatie is onderzocht. Andere kwesties vereisen nader onderzoek, zoals:
- Ouderschapsverlof na de geboorte van een kind.
- Een betere combinatie van werk en mantelzorg.
- Het stimuleren van een leven lang leren.
- Een verbetering van de markt voor persoonlijke dienstverlening.
Deze oplossingsgebieden blijven onderdeel van een uitgebreidere SER-werkagenda genaamd Mens en technologie: samen aan het werk. De SER organiseert in 2017 congres waarop bovenstaande onderworpen zullen worden besproken vanuit een internationaal vergelijkend perspectief.
Belang voor de BvLF
De SER-gegevens schetsen een beeld van een samenleving waarin mensen vanaf het begin van hun werkzame leven tot aan hun pensioen moeite hebben alle ballen in de lucht te houden. De concentratie die dit vergt van werknemers eist zijn tol wat betreft gezondheid, geluk en productiviteit. De zorg voor kinderen is slechts een van de vele taken van Nederlandse ouders, maar de Bernard van Leer Foundation zal samen met partners zoveel mogelijk op deze ‘bal’ blijven toezien.
Het SER-rapport bevat veel nieuwe en nuttige cijfers, bijvoorbeeld met betrekking tot de tijd die ouders in Nederland met hun kinderen doorbrengen. We zullen die gegevens als uitgangspunt nemen om ervoor te zorgen dat vaders en moeders die lager opgeleid zijn of een lager inkomen genieten meer ‘quality time’ doorbrengen met hun kinderen. Ouderschapsverlof speelt hierin een cruciale rol, evenals het bieden van sluitende dagarrangementen voor de opvang van kinderen.
De SER heeft deze punten weliswaar als oplossingsgebieden geïdentificeerd, maar nog geen standpunt ingenomen ten aanzien van een aantal politiek gevoelige oplossingen. Het rapport brengt ons in ieder geval wel een stapje dichter bij de culturele verandering die nodig is om verbeteringen tot stand te brengen. We blijven daarom intensief samenwerken met publieke en particuliere partners, op zowel lokaal als nationaal niveau, op gebieden als kwalitatief goede dagopvang, ouderschapsverlof en armoedeondersteuning.
Ouders zijn tenslotte niet slechts jongleurs, ze zijn voor kinderen de belangrijkste schakel om zich tot hun volle potentieel te kunnen ontplooien.
