Een nieuw jaar betekent voorspellingen. Hierbij de mijne: in 2018 zal het momentum rond ontwikkeling in de vroege kindertijd blijven toenemen. Geen wonder, gezien het toenemende bewijs dat de vroege kinderjaren bepalend zijn voor de gezondheid, het gedrag en het leren op de lange termijn.
Het concept ‘liefdevolle zorg’ (nurturing care) wordt komend jaar centraal in elk aspect van de vroege kindertijd. Volgens het baanbrekend werk van Lancet Series on Early Childhood Development (Black et al., 2017) bevat liefdevolle zorg vijf onderdelen: gezondheid, voeding, veiligheid en bescherming, responsief ouderschap en voorschools onderwijs. De concepten achter liefdevolle zorg versterken het feit dat de verschillende gebieden van ontwikkeling onderling verbonden zijn en op elkaar reageren en elkaar versterken.
Een raamwerk voor liefdevolle zorg wordt in mei 2018 gepresenteerd tijdens de World Health Assembly, waarmee het belang van samenwerking tussen sectoren nogmaals wordt benadrukt. Dit is een grote stap voorwaarts voor jonge kinderen om te overleven en zich te ontplooien.
Foto: Oded Antman / Bernard van Leer Foundation
De laatste decennia hebben we geleerd dat om écht een weerslag te hebben op de ontwikkeling van jonge kinderen, inzet over verschillende sectoren nodig is. Terwijl de zorgsector een bijzondere rol vervult in de allervroegste levensjaren, kan die rol nog verder versterkt worden wanneer deze zorg samenwerkt met onderwijs, jeugdbescherming en andere sectoren. Hier volgen zes aanbevelingen voor de onderwijssector om koesterende zorg te bevorderen.
- Benadruk het feit dat onderwijs begint vanaf de geboorte. Zoals we weten wacht het leren niet tot de eerste schooldag maar begint het al veel eerder. Traditioneel gezien is de onderwijssector gewend om oudere kinderen te bedienen en pas de laatste jaren zijn kleuters ook betrokken bij het onderwijs. Maar ook voor peuters onder de drie jaar kan de onderwijssector wat betekenen.
Ouderschapscursussen worden vaak verzorgd door zorginstellingen maar scholen kunnen ook een belangrijke rol spelen voor de jongere broertjes en zusjes van leerlingen en als ontmoetingsplaats ter ondersteuning van ouders. Daarnaast kunnen onderwijsinstellingen ook samenwerken met lokale kinderopvangcentra om voorschools leren te promoten. Door vroeg te beginnen kunnen onderwijsinstellingen continuïteit verzekeren gedurende de jonge jaren. - Leg vooral de nadruk op sociaal-emotionele ontwikkeling, naast cognitieve, taal en andere terreinen van ontwikkeling. Terwijl hoe langer hoe meer jonge kinderen wereldwijd peuterspeelzalen betreden, moeten we ervoor zorgen dat het onderwijsprogramma wel past bij de ontwikkeling van het kind en niet een verdunde versie is van het programma voor oudere kinderen.
De basis van een leven lang leren wordt gelegd als de sociaal-emotionele ontwikkeling van jonge kinderen gesteund wordt in een omgeving die nieuwsgierigheid, motivatie, een sterk zelfbeeld, zelfregulering en kennis van eigen taal en cultuur bevordert. - Zorg ervoor dat degelijke gezondheidsmaatregelen en geschikte voeding bovenaan de agenda staan van peuterspeelzalen of andere voorschoolse programma’s. Het is bekend dat in de eerste duizend dagen van een kind aandacht voor gezondheid en voeding cruciaal zijn, maar ook in de jaren daarna. Peuterspeelzalen zijn de ideale plek om een betere voeding thuis onder de aandacht te brengen en om de fysieke ontwikkeling van het kind te volgen en zonodig te ondersteunen.
Samenwerkingsverbanden tussen lokale zorg- en voedingscentra en kinderopvang zijn essentieel om te zorgen dat de meest voedzame maaltijden worden opgediend, dat er genoeg lichamelijke activiteit is en om een gezonde ontwikkeling te bevorderen. - Maak het betrekken van families tot een kernonderdeel van een degelijk voorschools programma. Voorschoolse programma’s zijn een toegangspoort om families te bereiken. Hoewel onderwijs zich van oudsher alleen op de kinderen richt, duidt toenemend bewijs op de belangrijke rol van families en het belang om het gezin te betrekken in het voorschoolse programma. Peuterspeelzalen kunnen ouders betrekken als vrijwilligers, in een raadgevende rol of met cursussen en netwerkbijeenkomsten. Ons doel is om families het vertrouwen te geven dat zij zich zelfverzekerd voelen in de belangrijke rol die ze spelen in de levens van hun jonge kinderen.
- Werk samen met sociale beschermingsprogramma’s. Responsief ouderschap en voorschools leren kunnen tot bloei komen in gezinnen die een ondersteunend netwerk hebben en voldoende middelen. Armoede, afzondering, geweld en andere factoren kunnen een liefdevolle omgeving ondermijnen. Hoewel sommige voorschoolse programma’s een totaalpakket aan diensten aanbieden, is het waarschijnlijk dat de meeste programma’s zullen moeten samenwerken met andere spelers in de gemeenschap om ouders de mogelijkheid te geven om te netwerken, training en werk te vinden en andere belangrijke diensten voor volwassenen.
Onderwijs- en sociale beschermingsinstellingen samen kunnen een totale gezinsaanpak bieden die aan het welzijn bijdraagt van zowel kind als ouder (Aspen Institute, 2016). - Integreer kinderen met een beperking en ga op zoek naar de meest kwetsbare groepen. Alle kinderen hebben het recht op toegang to voorschools onderwijs. Terwijl peuterspeelzalen groeien, moeten we ervoor zorgen dat ook kinderen met een beperking welkom zijn en dat leerkrachten en bestuurders zich hard maken voor hun succes. Tegelijkertijd zijn er over de wereld conflicten die de toegang tot voorschools onderwijs moeilijk maken voor families die uit elkaar vallen en voor hen die migreren.
Veiligheid en bescherming zijn basisbehoeften en een fundamenteel onderdeel van koesterende zorg. Aandacht voor kwetsbare kinderen zou een prioriteit moeten zijn. Kinderbescherming en onderwijs gaan hand in hand, vooral in de eerste jaren van het kind.
Laten we, nu we het nieuwe jaar in gaan, de toenemende interesse in de vroege kinderjaren vieren en de beste zorg voor alle jonge kinderen bevorderen. We kunnen een begin maken door te pleiten voor meer samenwerking tussen de verschillende sectoren om te voorzien in een gezonde en succesvolle ontwikkeling van kinderen en in sterke en liefdevolle gezinnen.
Joan Lombardi, Senior Advisor, Bernard van Leer Foundation
Referenties
Black, M.M. et al. (2016). Early childhood development coming of age: Science through the life course. The Lancet 389 (10064): 77-90. Hier beschikbaar (geraadpleegd december 2017).
Aspen Institute and the Bernard van Leer Foundation. (2016). Breaking the Cycle of poverty: whole family approaches. Hier beschikbaar (geraadpleegd december 2017).
