In de jonge kinderjaren bouwen kinderen de basis van hun veerkracht op; althans, dit zou zo moeten zijn. Kinderen die hun huis moesten verlaten en opgroeien met de onzekerheid die op de vlucht zijn met zich meebrengt, lopen het risico traumatische ervaringen op te doen die een langdurige impact kunnen hebben. Bovendien worden ouders, die zelf ook gevlucht zijn en conflicten en trauma ervaren, geconfronteerd met de uitdagingen van responsief ouderschap in dergelijke situaties. Het is essentieel om tegenslagen die invloed op de mentale gezondheid van kinderen kunnen hebben te herkennen en er goed mee om te gaan, vooral in de jonge kinderjaren.
Foto: Bagher Maghsudi
Amna, dat voorheen bekend was onder de naam Refugee Trauma Initiative, begon in 2016 met het verlenen van psychische bijstand aan vluchtelingkinderen en hun families. Amna betekent ‘veilig’ in het Arabisch. Hun op spel gebaseerde ontwikkelingsmodel voor jonge kinderen, Baytna – ‘ons thuis’ in het Arabisch – omvat spel, onderzoekend leren, storytelling, kunst en beweging. Het Baytna Hub model bouwt de capaciteit van lokale basisorganisaties verder uit om zo het programma in verschillende crisissituaties te kunnen aanbieden en wordt sinds 2021 wereldwijd gesteund door de Bernard van Leer Foundation.
Waarom Amna zich op de identiteit van het kind richt
Vluchtelingkinderen kunnen zichzelf al op jonge leeftijd ‘als anders beschouwd’ voelen wanneer ze opgroeien in een omgeving waar de taal en de tradities van hun gezin genegeerd worden.
Amna traint begeleiders om plekken te creëren waar de identiteit van gezinnen en kinderen erkend, gerespecteerd en gevierd worden. Ze helpen kinderen zichzelf uit te drukken door middel van spel, kunst, beweging en storytelling, en zich gewaardeerd en gerespecteerd te voelen zodat ze emotioneel competent worden en een gevoel van eigenwaarde en kracht kunnen ontwikkelen.
Een door vluchtelingen geleid initiatief dat gemeenschappen ondersteunt
Naast de focus op ergens bij horen en plezier hebben, laat het Baytna Hub model voorbeelden zien van hetgeen het humanitaire hulpsysteem meer in het algemeen naar op zoek is. Ten eerste wordt het initiatief door vluchtelingen geleid: veel begeleiders hebben zelf ervaring met op de vlucht zijn, wat hen helpt om de behoeften van de gemeenschappen waar ze mee werken beter te begrijpen. Ten tweede wordt er, in overeenstemming met de lokalisatie-agenda van UNOCHA, gewerkt aan het naar het lokale niveau brengen van invloed en geld in crisissituaties alsmede het vertrouwen op de capaciteit van lokale organisaties om samen de mentale gezondheid van mensen in hun gemeenschappen te ondersteunen.
Foto: Amna
Zarlasht Halaimzai, die Amna opgericht heeft, was zelf een kindvluchteling. In Early Childhood Matters 2020 vertelt ze:
“De reis van ons gezin van Kabul naar Londen duurde vier jaar. Vluchteling zijn betekent strijden tegen krachten, donkere krachten omwille van de veiligheid van jouw gemeenschap. Bij het ontwikkelen van mijn eigen werkwijze in het werken met kinderen en gezinnen die soortgelijke reizen hebben doorstaan, herkende ik hoe belangrijk mijn identiteit was voor mijn veerkracht. Het werk van Amna is erop gericht om kinderen te helpen zich gewaardeerd en gerespecteerd te voelen zodat ze emotioneel competent kunnen worden en een gevoel van eigenwaarde en kracht kunnen ontwikkelen, wat bijdraagt aan de ondersteuning van het herstellen van hun vaak traumatische start.”
Een model dat in Griekenland begon helpt nu vluchtelingen uit Afghanistan en Oekraïne
Het Baytna Hub model, dat oorspronkelijk door Amna ontwikkeld werd voor Syrische en Afghaanse vluchtelingen in Griekenland, is zodanig ontworpen dat het aangepast en toegepast kan worden aan de behoeften van vluchtelingen in andere acute crisissituaties.
De op capaciteitsopbouw gerichte aanpak van de hub is van wezenlijk belang voor het opschalen. Sinds de start in 2016 met een enkele tent in Griekenland zijn de activiteiten enorm uitgebreid en heeft Amna bijna 10.000 mensen geholpen en werken er inmiddels zo’n 1.000 mensen mee aan de ondersteuning van vluchtelingen.
Hoewel rechtstreekse dienstverlening en het bepleiten van systematische verandering de kernactiviteiten van Amna blijven, hebben recente conflicten ook de voordelen benadrukt van deskundigheidsbevordering en training van basisorganisaties en lokale organisaties om steun te bieden.
Foto: Amna
Toen de Afghaanse crisis zich in 2021 ontwikkelde, paste het Baytna Hub model zich snel aan tot een lichtere versie, om lokale hulpverleners in de landen die Afghaanse vluchtelingen opnamen, waaronder Pakistan en de Balkanlanden, te ondersteunen. In 2022 zette Amna een soortgelijke aanpak op voor basisorganisaties die gezinnen ondersteunden die uit Oekraïne vluchtten. Door middel van online begeleide groepssessies voor eerstelijns medewerkers, een zes maanden durende training en een capaciteitsopbouw-aanpak, ondersteunt Amna lokale organisaties bij het opzetten van veilige plekken voor Oekraïense gezinnen om zo kinderen tot zes jaar te kunnen helpen met hun herstel en sociaal-emotionele ontwikkeling.
